КъМКъУ-ну 90 жыллыгъына жораланнган байрам жыйылыу
12-чи октябрьде Къабарты-Малкъар Республиканы алимлерини бла педагогланы жыйылыулары ётгенди. Бу жыйылыу Х.М. Бербеков атлы Къабарты-Малкъар къырал университетни 90 жыллыгъына жораланнганды.
Жыйылыуну ачып, алгъыш сёз бла КъМР-ни Башчысы Казбек Коков сёлешгенди: «Къабарты-Малкъар къырал университетни 90 жыллыгъы бизни республиканы жашауунда бек магъаналы шартды. Къырал университетни къуралыуу эм айныуу саулай Къабарты-Малкъарны къадары бла байламлыды. Озгъан ёмюрню узакъ 30-чу жылларында жаш республикагъа социал-экономика жаны бла артха къалыудан азат болургъа угъай, билим бериуню эм илмуну да талпындырыргъа керек болгъанды. Кертисин айтыргъа керекди, бу бек магъаналы борчну Къабарты-Малкъарны биринчи бийик окъуу юйю тийишли даражада толтургъанды. Университетни башчыларын, профессор-преподаватель коллективин, битеу ишчилерин эм студентлерин уллу белгили байрамы бла алгъышлайма».
Сценадан Россей Федерацияны Къырал Думасыны Федерал жыйылыууну председатели Вячеслава Володинни, Россей Федерацияны Президентини Шимал Кавказ федерал округда полномочный келечиси Юрий Чайканы, “Единая Россия” партияны Бийик советини председатели Борис Грызловну, Россей Федерацияны илму эм бийик билим бериу Министерствосуну министрини экинчиси – статс-секретарь Петр Кучеренкону, «Росаккредагенство» деген Федерал къырал бюджет учрежденияны таматасы Лемка Султановна Измайлованы, КъМР-ни Парламентини председатели Татьяна Борисовна Егорованы эм башхаланы (тизмелери энишгерекде берилликди) алгъышлау къагъытлары окъулгъандыла.
КъМКъУ-ну ишчилерин алгъышларгъа вузну кёп шуёху жыйылгъанды, аланы ичлеринде КъМР-ни Правительствосуну председатели Мусукланы Алий, Россей Федерацияны Президентини Геральдика советини председатели Георгий Вилинбахов, Россей Федерацияны Къырал Думасыны депутаты Геккиланы Заур, КъМР-ни Парламентини председателини экинчиси Мурат Карданов, КъМКъУ-ну попечитель советини члени эм Россей Федерацияны Президентини Шимал Кавказ федерал округда полномочный келечисини болушлукъчусу Айдамир Валиев.
Луганск Халкъ Республиканы Халкъ Советини депутаты, Луганск къырал педагогика университетни попечитель советини председатели Павел Пилавов эм ЛКъПУ-ну ректору Жанна Марфина КъМКъУ-ну ректоруну къуллугъун болжаллы халда толтургъан Юрий Альтудовха Луганск Халкъ Республиканы Халкъ Советини Сыйлы грамотасын бергендиле. Ол грамота бла Къабарты-Малкъарны бек уллу вузуну коллективи саугъаланнганды. Анда коллективни билим бериуню, илмуну эм окъутуу ишден тышында иши тап къуралып бардырылгъаны энчи чертилгенди, бютюнда ЛХР-ни бла Россей Федерацияны араларында.
Узакъ 2014-чю жылда КъМКъУ, биринчи болуп, ЛХР бла ДХР-ны вузларына билеклик этип башлагъанды. Аны ючюн биз бек ыразыбыз: сизни жигитлигигиз ючюн, урушну ёртенинде кюйген Донбассны окъуу учреждениялары бирге ишлерге деп, кесигизге уллу жууаплылыкъ алгъаныгъыз ючюн. КъМКъУ бизни жаланда ишчи ж1нгерибиз тюйюлдю, ол бизни чынтты шуёхубузду. Мен анга ишексизме. Сизни ахшылыгъыгъыздан, бизни библиотекаларыбызны фондлары толу болгъандыла. Биз бирден кёп хайырлы иш этебиз, устазланы билимлерин ёсдюребиз. Жюрегимден энтта алгъышларгъа сюеме. Битеу устазланы, ишчилени, студентлени да терен саулукълу, къолайлы болурларын истейме. Башыгъыздагъы кёк дайым мамыр болсун,
– деп кесини алгъыш сёзюн айтханды жыйылгъанлагъа Луганск къырал педагогика университетни ректору Жанна Марфина.
КъМКъУ-ну ректоруну къуллугъун болжаллы халда толтургъан Юрий Альтудов вузну тарыхындан эм бусагъатдагъы болумундан хапар айтханды. «2022-чи жылда бизни регион эки белгили датаны белгилейди – Къабарты-Малкъар Республиканы къыраллыгъыны тохташдырылгъаныны 100 жыллыгъын эм Х. М. Бербеков атлы Къабарты-Малкъар къырал университетни 90 жыллыгъын. Бюгюнлюкде вуз алгъа уллу атламла этген классика университетди, Шимал Кавказны бла къыралны алчы кёп профильли илму эм билим берген араларындан бириди.
Бусагъатда КъМКъУ бусагъатдагъы бийик шлолну юч баш борчун тамамлау жаны бла ишлейди: билим бериуню, илмуну, социал жумушуну, россей эм тыш къыраллы билим берген организацияла бла, бизнес бла, власть бла, жамауат бла байламлыкъны ёсдюреди. Университетни бюгюннгю бетин 10 институт, 1 факультет, 4 колледж, 800 илму-педагог ишчи чыгъарады, вузда Россейни 48 регионундан эм Европаны, Азияны, Африканы, Американы 45 къыралындан 18 000 студент окъуйду», – деп чертгенди Юрий Камбулатович.
Арт заманда тамамланнган ишлени юслеринден айта, Юрий Альтудов университет кюнден кюннге айный баргъанын белгилегенди. Ол келир онжыллыкъда тынгылы бийик эм орта энчи билим алыуну жалчытыугъа итиннгенин, вузну регионну эм къыралны айнытыугъа къыйыны ёсдюрюллюгюн энчилегенди. Анга уа бу затла себеп боллукъдула: «Приоритет 2030» деген академиялы стратегия программа, Миллет технология инициатива эм Къабарты-Малкъар Республиканы социал-экономика жаны бла айныууну стратегиясы.
Бизни вуз анда уруннган бийик усталыкълары болгъан ишчилени эм билимге, ишге да жигер талпыннган студентлени кючлери бла, властьны федерал эм регионал органларыны болушлукълары бла кесини даражасын бийикде тутарыкъды, мындан ары да билим бериуде, илмуда, маданиятда да андан да уллу жетишимле болдурлукъду. Мен анга бир тюрлю ишеклигим жокъду,
– деп сёлешгенди университетни башчысы жыйылгъанланы алларында.
Жыйылыуну бардыргъанла къонакъланы «Шимал Кавказда Эрмитажны кюнлери» деген маданият-жарыкъландырыу форумгъа чакъыргъандыла, ол энтта эки кюн барлыгъын айтып.
КъМКъУ-гъа аны 90 жыллыгъы бла байламлы келген алгъышлау къагъытла:
- Россей Федерацияны Къырал Думасыны Федерал жыйылыууну председатели Вячеслав Викторович Володин
- Россей Федерацияны Президентини Шимал Кавказ федерал округда полномочный келечиси Юрий Яковлевичич Чайка
- “Единая Россия” партияны Бийик советини председатели Борис Вячеславович Грызлов
- Россей Федерацияны илму эм бийик билим бериу Министерствосуну министрини экинчиси – статс-секретарь Петр Александрович Кучеренко
- «Росаккредагенство» деген Федерал къырал бюджет учреждениядан – Лемка Султановна Измайлова
- КъМР-ни Парламентини председатели Татьяна Борисовна Егорова
- Ярослав областьны Губернаторуну администрациясыны таматасыны экинчиси Казбек Галимович Пшиншев
- Социалист Урунууну Жигити Россейни Илмула Академиясыны Академиги Михаил Чоккаевич Залиханов
- «Курчатовский институт» деген илму-излем араны Президенти Михаил Валентинович Ковальчук
- «Курчатовский институт» деген илму-излем араны директору Марат Аркадьевич Камболов
- Совет эм россей дирижёр, СССР-ни Халкъ артисти Юрий Хатуевич Темирканов
- Къырал Эрмитажны Генерал директору Михаил Борисович Пиотровский
- Совет, россей кинорежиссёр эм сценарист РФ-ни Халкъ артисти Александр Николаевич Сокуров
- Ядерный тинтиулени бирге жыйышдырылгъан институту – Григорий Владимирович Трубников
- Россейни Илмула Академиясыны ядерный тинтиуле институтуну коллективи – Максим Валентинович Либанов
- КъМР-да Россейни следственный комитетини следственный управлениясыны таматасы Андрей Евгеньевич Потапов
- КъМР-да Россейни сюд приставланы федерал службасыны таматасы Бауаланы Каллетни жашы Ахмат
- Экономика политика департаментни директору Аслан Султанович Канукоев
- Москвада Йемен Республиканы посольствосуну маданият жаны бла советниги Доктор Мухсен Анвар Абдо
- “Экономиканы бийик школу” деген миллет тинтиу университет – Никита Юрьевич Анисимов
- Университетни попечитель советини члени, Россей Федерацияны Сыйлы маданият къуллукъчусу Владимир Моисеевич Грусман
- «Бийик тау геофизика институт» деген федерал къырал бюджет учрежденияны директору Беккиланы Юсюпню жашы Мухтар
- Россейни Илмула Академиясыны Къабарты-Малкъар илму арасыны Гуманитар тинтиуле институтуну директору Касболат Фицевич Дзамихов
- «В.М. Коков атлы Къабарты-Малкъар къырал аграр университет» деген бийик билим бериуню федерал къырал бюджет учреждениясыны ректору Аслан Каральбиевич Апажев
- СКГИИ-ни ректору Рахайланы Измаилны жашы Анатолий
- Шимал Кавказ федерал университет – Дмитрий Николаевич Беспалов
- «Пятигорск къырал университет» деген бийик билим бериуню федерал къырал бюджет учреждениясы, СКФО-ну ректорларыны Советини председатели – Александр Павлович Горбунов
- «Адыгей къырал университет» деген бийик билим бериуню федерал къырал бюджет учреждениясыны ректору Дауд Казбекович Мамий
- К.Л. Хетагуров атлы Север Осетия къырал университет – Алан Урузмагович Огоев
- «Глобальные университеты» ассоциацияны советини председатели Ярослав Иванович Кузьминов
- «Дагъыстан къырал университет» деген бийик билим бериуню федерал къырал бюджет учреждениясыны ректору Муртазали Хулатаевич Рабаданов
- ЛХP-ни «ЛКъПУ» деген бийик билим берген къырал учреждениясыны попечитель советини председатели Павел Аристиевич Пилавов
- «ЛГГГУ» деген бийик билим берген къырал учрежденияны ректору Жанна Викторовна Марфина
- Пятигорск эм Черкесск Архиепископ Феофилакт
- «Тыш къыраллы тиллени Горловский институту» деген бийик билим берген къырал учрежденияны ректору Светлана Александровна Кочетова
- А.А. Тибилов атлы Юг Осетия къырал университетни ректору Вадим Ботазович Тедеев
- П.М. Машеров атлы Витебск къырал университет – Валентина Васильевна Богатырева
- КъМР-де инсанны эркинликлерин сакълау жаны бла уполномоченныйи Зумакъулланы Мустафаны жашы Борис
- Эл мюлк илмуланы кандидаты, Терк казачествону Терек-Малка бёлюмюню атаманы, КъМКъУ-ну попечитель советини члени Михаил Михайлович Клевцов
- Къырал Эрмитажны Генерал директору Михаил Борисович Пиотровский
- «Юрайтны» академический директору Александр Андреевич Сафонов
- КъМР-ни Зольск муниципал районуну башчысыны къуллугъун болжал халда толтургъан Руслан Хашимович Гятов
- «Къабарты Малкъар» къырал телерадио компанияны директору Людмила Борисовна Казанчева
- «КъМР-ни сатыу-алыу эм промышленность палатасы» деген Союзну коллективи Хасан Мухамедович Гукетлов
Перевод: доктор филологических наук, профессор, заведующий кафедрой карачаево-балкарской филологии Мусса Кетенчиев.