КъМКъУ-ну медицина факультети

Минг тогъуз жюз алтмыш алтынчы жылда Х.М. Бербеков атлы Къабарты-Малкъар къырал университетде багъыу иш деген усталыкъ бла медицина факультет ачылгъан эди. Анда кенг усталыкъ бериу врачланы чыгъаргъандыла. Бюгюнлюкде факультетде эллю беш тюрлю билим бериу эм бийик билим усталыкъла бла программа хайырланылады.  Тёрт жанлы специалитет, отуз эки – ординатура, онбеш – аспирантура, бир докторантура. Билим алгъанланы саны да тохтаусуз ёсе барады. Алай бла, факультетде окъугъан студентлени, ординаторланы бла аспирантланы саны юч минг сегиз жюзге жетеди, Студентле багъыу иш, фармация жаны бла билим аладыла. Эки минг жыйырманчы жылда чыгъарылгъан биринчи специалистле фармацевтикада ишлерге онг тапхандыла. Педиатрия бёлюм эки минг он алтынчы жылда ачылгъанды, саулукъ сакълауда бу жанлы усталыкъ болмагъанча кереклиди деп чертирчады.

Былайда чертирге керекди. Факультетде жалан да очно халда окъургъа боллукъду. Бюджет жерлери да бардыла, ол санда энчи квота амал эм целевой жанлы. Алагъа хакъ бла окъуу да киреди. Энчи квота жерлеге, ол а бюджет жерлени он процентин тутады, льготалы студентле киредиле, ол санда сакъатла, ёксюз сабийле эм башхала.

Целевой квота бла окъуп, билим алырча, абитуриентле организация бла келишим этедиле, телеуле ол организацияла бла боладыла. Билим алгъандан сора уа, анда бир къауум жылны ичинде ишлерге борчлудула. Целевой квота жерлеге энчи конкурс болуучуду. Андан башха льготасы болмай, студент ары квота бла киралмай къалса, ол битеулю конкурсха къатышыргъа эркинди. Целевой квотаны магъанасын ангылата, дагъыда къошаргъа боллугъу уа – бийик окъуу юй специалистлени иш бла жалчытханланы излемлери бла хазырлайды, специалист окъууну бошагъан кюнден башлап, ол учрежденияда урунургъа барады. Бу жаны бла арт жылда студент къаууму эки кереге ёсюп алты сау тёрт онлукъ процентге жетгенди.

Алты жылны ичинде билим алып чыгъарыкъ врачла тюз илмулагъа, фундаментальный бла клиникалы дисциплиналагъа юйренедиле. Кёп тюрлю аурууланы диагностикаларын этиуге, планлы бла терк медицина болушлукъ берирге, реабилитациялы бла профилактикалы амаллагъа, адамланы араларында жарыкъландырыу ишлени бардырыргъа.

Алты жыл билим алыудан сора багъыу иш бёлюмге кирген студентле, чертирча уа, мында аны орус эм ингилиз тилледе бередиле, Педиатрия эм къырал ахыр аттестацияны ётгенле «врач-лечебник» не да «врач-педиатр» деген усталыкъны аладыла. Саулукъ сакълау учреждениялада ишлерча, биринчи аккредитация болургъа тийишлиди. Аккредитациядан сора уа жаш врачла амбулаториялада, поликлиникалада участка терапевт не да педиатр болуп ишлерге эркин боладыла. Врач усталыкъны алырча уа программалы клиника ординатураны бошаргъа керекди. Алай бла университет клиника ординатура бла отуз эки усталыкъ хазырлыкъны бардыралады.

Фармация усталыкъны хазырлау очно формалы билим алыуду, анда беш жыл билим бередиле. Аны бошагъан студентле уа провизор усталыкъ аладыла. Ала провизор, медицина келечи, провизор-аналитик, провизор-технолог, фармацевт, фармаколог-тинтиучю, фармтехнолог, эсеплеу аналитикалы лабораторияны химиги, эксперт-криминалистика лабораторияны химиги болуп уруналлыкъдыла.

Эки минг жыйырманчы жылда медицина факультет «медико-профилактическое дело» деген  жангы усталыкъгъа лицензия алгъанды. Билим бериу башха усталыкъладача, очно халли барады, алты жылны ичинде окъургъа керек болады. Бу бёлюмню бошагъанлагъа «врач общей гигиены и эпидемиологии» деген усталыкъ бериледи. Былайда черте кетерге керекди, коронавирус инфекция жайылгъанлы, бу усталыкъгъа жаш адамланы сейирлери да иги есгенди, практикалы саулукъ сакълаугъа ол санда, нек дегенде багъыу учреждениялада эпидемиологиялы къоркъуусузлукъну жалчытыргъа керекди. «Медико-профилактикалы иш» деген усталыкъ бла билим алгъан студентле Роспотребнадзор службалада, эпидемиологиялы госпитальлада, инфекциялагъа бакъгъан аралада ишлерге боллукъдула.

Медицина факультетде билим алгъан тынч тюйюлдю. Жаш адамланы усталыкъ алыргъа уллу итиниулюклери керекди. Аланы окъутхан преподавательлени уа бийик билимлери эм усталыкъ хазырлыкълары. Бюгюнлюкде мында жюз жетмиш эки преподаватель ишлейди, аланы алтмыш алты процентини илму атлары барды. Медицина факультет бийик билим алыуну кенг рыногунда кесини энчи жерин тапханды, бийик билим алыу тёрде тыш къыраллы студентлени саны арт юч жылда отуз процентге ёсгенди.

Х.М. Бербеков атлы Къабарты-Малкъар къырал университетде тохтаусуз профессионал билим бериу арада медицина факультетни юсю бла жюз оналты программа жарашдырылыпды. Профессионал усталыкъ жаны бла къыркъ тёрт курс, квалификациялы усталыкъны ёсдюрюу бла – жетмиш эки. Озгъан жылда бу билим алыуну эки минг тёрт жюз къыркъ бир адам ётгенди.

Медицина факультетде уллу эсни тохтаусуз, практика билим алыугъа, жангы билим алыу технологиялагъа бла билим алыуну жангы онгларына да бёледиле. Жангы билим алыу модели тёрелиден бираз кенгирек, ангылашымлы билим алыу программалагъа кёчюуню ачыкълайды, башхача айтханда, базалы иги тёрлю билим алыу бла энчи билим алыу амалланы къошуп. Бу модельни жашаугъа кийириуге уллу къошумчулукъ симуляциялы-аккредитациялы ара, компьютер залла, билим алыугъа ахшы ырысхы техника база, аудиторияла бла лабораторияла этедиле. Ала юч корпусда орналадыла, Нальчик шахарны алгъыннгы историялы магъаналы жеринде, аны бла бирге уа клиника базалада саусузлагъа къарау да уллу къошумчулукъду.

Х.М. Бербеков атлы Къабарты-Малкъар къырал университетни медицина факультети тутхучлу халда ал жашаугъа иги атламла бла атлайды. Айныу жолу уа иги кесек жанына къарайды. Аланы бир ненчасын белгилерге боллукъду – регионубузну айнытыуда факультетни къатышыуу тирилгенди, саулукъ сакълау арача ачыкъланганды, ол шарт а Къабарты-Малкъарны эки минг къыркъынчы жылгъа дери социально-экономикалы айныуу стратегия бла кёргюзтюлгенди. Аллыбызда болмагъанча кенг борчла салыныпдыла – республикабызны адамларына бийик технологиялы багъыуну кенгертиу жоллары, саулукъ сакълауда жангы технологияланы кийириу, бегирек да тау жерледе жашагъаныбызны эсге ала профилактикалы ишле, ал диагностикалы жумушла, социально кенг аурууланы багъыу, адамланы жашау жыл санларын кенгертиуню саулукъ сакълау амаллары,медицина туризм, реабилитациялы ишле бла курортология, бийик медицина ишчилени чыгъарыу эм аланы бу технологиялада ишлерге хазырлыкъларын жалчытыу эм башха.

Билим бериу политикабызда медицина факультетни айныу ал шартлары бизни кесибизде эм толу къыралыбызда да бек керекли ал сатырлы билим бериу жангы программаланы лицензияларын тохташдырыу да барды. Ол усталыкълада уа – медицина биохимия, медицина биофизика, медицина кибернетика, магистрли бла ординатуралы программала, компьютерли биомедицина, биоинформатика, радиология бла генетика. Битеу бу шартла билим бериу рыногунда бизни факультетни магъанасын кенгертирикдиле, ахшы кадрла хазырларгъа себеплик этерикдиле.

Подготовила: Мадина Токмакова (республиканское радио)