Таза сууларыбызны сакълау бла бюгюнлюк гидроэнергетика

Бербеков атлы Къабарты-Малкъар къырал университетни алимле къаууму историялы илмуланы доктору, профессор Петр Кузьмин бла бирге Россейни илму фондуну гранты къоллу болгъанды. Аны бла  бизни республиканы гидроэнергетикалы онгларын тинтиу реконструкциялы ишле бардырыргъа умутлудула. Ол ишлени жыйырманчы емюрню жыйырманчы-отузунчу жылларында инженер геологиялы экспедицияла бардыргъандыла. Битеу бу жумушла бийик окъуу юйюню  «Суу онгларыбыз эм жашиль экономика» стратегиялы проектни чеклеринде Приоритет эки минг отуз академиялы стратегиялы алчылыкъ федеральный программа бла жашаугъа кийирликдиле, анга Россейни илму эм бийик билим бериу министерствосуна бойсуннган сексен учреждение къатышырыкъды. Алай бла, илму- тинтиу къауум биологланы, экологланы, инженерлени, экономистлени бирлешдиргенди- барысы бирге регионубузну бла хоншу республикаланы гитче энергетикасын айнытыу сорууланы  Шимал Кавказда етген геофизикалы, экологиялы, инженер геологиялы бла гидроэнергетикалы тинтиулерине тыяна тамамларыкъдыла.

Университетни илму- тинтиу ишле проектору Светлана Хаширова айтханыча, биздеги гитче энергетиканы айнытыугъа ал буруу биринчи кере ачыкъланнганды. Ол жарсыуланы тамамларча уа кеп жанлы специалистле ишлерикдиле эм дисциплинала аралы илму жаны бла къарарыкъдыла. Проектни жарашдырыргъа умут эртте бар эди деп эскертедиле, аз -аздан диссертациялы тинтиуле бардырылгъандыла, ала уа бек уллу эм кенг илму практикалы онгла ачыкълайдыла. Ишчи къауум къуралып ,анга  право, экономика бла финансла институтну бухгалтер эсеплик, анализ бла аудит кафедрасыны тамата устазы Эмма Абанокова , химия бла биология институтну биологиялы илмула кандидаты, доцент Аубекир Хатухов эм социально- гуманитар институтну история кафедрасыны кандидатлыкъ диссертациясын жазгъан Гуртуланы Расул киргендиле.  Бу ишчи къауум проект жарашдыргъанды эм аны Россейни илму фондуна жиберип, андан бийик багъа алгъанды. Ол бизни республикада быллай жалан бир проектди ,дегенди профессор Кузьминов.

   Алай бла, историялы магъаналы шартладан сора да Гидроэлектростанцияланы ишлегенде экологиялы къоркъуусузлукъгъа эм экономикалы хайырлылыкъгъа да эс буруллукъду.

  Тинтиу ишлени эки жылны ичинде бардырыргъа дейдиле. Андан сора уа аны илму магъанасын белгилерикдиле, ол себеп бла гидроэнергетикалы онгларыбызны бегирек хайырланыргъа эм сейирлик табийгъатыбызгъа уллу заран салмазгъа онгла табыллыкъдыла.

   Бизни ишчи къауумубузну иши гитче гидроэлектростанцияланы Къабарты-Малкъарны череклерине къаллай заран салгъанларыны аланы къурулушларын бардыргъанла бла тинтирикдиле эм кеп башха онгларына къарарыкъды. Илму ишни жарашдыргъанда архивледе бизни череклерибизни хайырланыу проектлени кеп историялы документлери табылгъандыла, ала да къурулуш ишле бардырыргъа оноулагъа иги къошумчулукъ боллукъдула. Университетни илму тинтиуле бла инновациялы ишле управленияны таматасыны орунбасары, экономика илмуланы доктору Андзор Дикинов айтханыча, бюгюнлюкде бийик окъуу юйню илму тинтиу консорциумуну  Русгидро обществону белюмлерини бири бла келишим этерге умуту барды.

                                Перевод: Мадина Томакова (республиканское радио)